(Thanhhoa.dcs.vn): Căn cứ Công văn số 1676/TCQLĐĐ-CKTPTQĐ ngày 04/7/2022 của Tổng cục Quản lý đất đai (Bộ Tài nguyên và Môi trường), Sở Tài nguyên và Môi trường đã ban hành Công văn số 1701/STNMT-CSĐĐ ngày 07/3/2022 hướng dẫn trình tự, thủ tục về bồi thường bằng đất khi Nhà nước thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân (hộ gia đình, cá nhân vẫn còn đủ đất ở, nhà ở trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi); cụ thể:
* Về quy định của pháp luật và văn bản có liên quan:
- Khoản 12 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013 quy định về giải thích từ ngữ: “12. Bồi thường về đất là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sử dụng đất đối với diện tích đất thu hồi cho người sử dụng đất”.
- Khoản 2 và khoản 3 Điều 74 Luật Đất đai năm 2013 quy định nguyên tắc bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất:
“2. Việc bồi thường được thực hiện bằng việc giao đất có cùng mục đích sử dụng với loại đất thu hồi, nếu không có đất để bồi thường thì được bồi thường bằng tiền theo giá đất cụ thể của loại đất thu hồi do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định tại thời điểm quyết định thu hồi đất.
3. Việc bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật”.
- Khoản 1 Điều 79 Luật Đất đai năm 2013 quy định bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất ở: “1. Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất ở, người Việt Nam định cư ở nước ngoài đang sở hữu nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất tại Việt Nam mà có đủ điều kiện được bồi thường quy định tại Điều 75 của Luật này khi Nhà nước thu hồi đất thì được bồi thường như sau:
a) Trường hợp không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở; trường hợp không có nhu cầu bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở thì Nhà nước bồi thường bằng tiền;
b) Trường hợp còn đất ở, nhà ở trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất thu hồi thì được bồi thường bằng tiền. Đối với địa phương có điều kiện về quỹ đất ở thì được xem xét để bồi thường bằng đất ở”.
- Khoản 1 Điều 6 Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 của Chính phủ quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất quy định:
“1. Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất ở, người Việt Nam định cư ở nước ngoài đang sở hữu nhà ở gắn liền với quyền sử dụng đất tại Việt Nam khi Nhà nước thu hồi đất ở mà có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất hoặc đủ điều kiện để được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo quy định của pháp luật về đất đai thì việc bồi thường về đất được thực hiện như sau:
a) Trường hợp thu hồi hết đất ở hoặc phần diện tích đất ở còn lại sau thu hồi không đủ điều kiện để ở theo quy định của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh mà hộ gia đình, cá nhân không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất ở thu hồi thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở tái định cư;
b) Trường hợp thu hồi hết đất ở hoặc phần diện tích đất ở còn lại sau thu hồi không đủ điều kiện để ở theo quy định của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh mà hộ gia đình, cá nhân còn đất ở, nhà ở khác trong địa bàn xã, phường, thị trấn nơi có đất ở thu hồi thì được bồi thường bằng tiền. Đối với địa phương có điều kiện về quỹ đất ở thì được xem xét để bồi thường bằng đất ở”.
- Mục 2.3 Phần IV Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao, có nội dung “Việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải đi trước một bước, bảo đảm công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và nhà đầu tư theo quy định của Hiến pháp và pháp luật; có quy định cụ thể về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để sau khi thu hồi đất thì người dân có đất bị thu hồi phải có chỗ ở, bảo đảm cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Thực hiện có hiệu quả việc đào tạo nghề, tạo việc làm, tổ chức lại sản xuất, ổn định đời sống cho người có đất bị thu hồi”.
- Công văn số 1676/TCQLĐĐ-CKTPTQĐ ngày 04/7/2022 của Tổng cục Quản lý đất đai - Bộ Tài nguyên và Môi trường gửi cho UBND huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hoá về việc bồi thường đất bằng đất khi Nhà nước thu hồi đất ở có nội dung: “Khi Nhà nước thu hồi đất ở mà đất đó đủ điều kiện được bồi thường về đất thì người có đất ở thu hồi được xem xét bồi thường bằng việc giao đất ở đối với trường hợp địa phương có điều kiện về quỹ đất ở để bồi thường. Do đó, đối với trường hợp cụ thể nêu tại Công văn số 1746/UBND-BQLDA của UBND huyện Quảng Xương, khi Nhà nước thu hồi đất ở của hộ ông A đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở thì hộ ông A đủ điều kiện được xem xét bồi thường bằng việc giao đất ở nếu địa phương có quỹ đất ở để bồi thường nhưng phải đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, khách quan, công bằng giữa các hộ gia đình, cá nhân có đất ở thu hồi và bảo đảm không để xảy ra khiếu nại, khiếu kiện tại địa phương”.
- Công văn số 1969/UBND-KTTC ngày 20/02/2023 của Chủ tịch UBND tỉnh về việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi GPMB thực hiện dự án đường giao thông từ ngã ba Voi đi thành phố Sầm Sơn “đối với việc giao đất ở tái định cư cho các hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi một phần diện tích đất ở mà phần diện tích còn lại đủ điều kiện để ở: Giao UBND thành phố Sầm Sơn chủ trì, căn cứ nội dung mục 2.3 Phần IV Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao; hướng dẫn của Tổng cục Quản lý đất đai - Bộ Tài nguyên và Môi trường tại Công văn số 1676/TCQLĐĐ-CKTPTQĐ ngày 04/7/2022 (gửi kèm theo) và hướng dẫn của Sở Tài nguyên và Môi trường tại công văn số 1002/STNMT-CSĐĐ ngày 14/02/2023, chủ động xem xét bồi thường bằng việc giao đất ở theo thẩm quyền, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, khách quan, công bằng giữa các hộ gia đình, cá nhân có đất ở bị thu hồi và tuân thủ các quy định của pháp luật”.
* Nội dung quy định bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất ở đã được quy định tại các quy định của pháp luật có liên quan đã trích dẫn trên, nhưng không quy định cụ thể việc bồi thường bằng đất cho hộ gia đình, cá nhân bị thu hồi một phần diện tích đất ở, phần diện tích còn lại đủ điều kiện để ở theo quy định của UBND tỉnh. Trên thực tế trong quá trình GPMB để thực các dự án đầu tư, nhiều trường hợp bị thu hồi diện tích đất ở lớn, diện tích còn lại vẫn đủ điều kiện để ở theo quy định của UBND tỉnh (diện tích còn lại khoảng ≥ 40 – 60 m2), nên không được bồi thường bằng đất ở dẫn đến không có sự đồng thuận của đa số người dân, đã ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ giải phóng mặt bằng để thực hiện các dự án đầu tư trên địa bàn tỉnh.
Căn cứ các quy định hiện hành của pháp luật; theo nội dung Công văn số 1676/TCQLĐĐ-CKTPTQĐ ngày 04/7/2022 của Tổng cục Quản lý đất đai - Bộ Tài nguyên và Môi trường và chỉ đạo của Chủ tịch UBND tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường có ý kiến như sau:
Khi Nhà nước thu hồi đất ở mà đất đó đủ điều kiện được bồi thường về đất thì người có đất ở thu hồi được xem xét bồi thường bằng việc giao đất ở đối với trường hợp địa phương có điều kiện về quỹ đất ở để bồi thường. UBND các huyện, thị xã, thành phố phải kiểm tra, rà soát từng trường hợp cụ thể và chủ động xem xét bồi thường bằng việc giao đất ở theo thẩm quyền, đảm bảo nguyên tắc công khai, minh bạch, khách quan, công bằng giữa các hộ gia đình, cá nhân có đất ở thu hồi và tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật. Chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước UBND, Chủ tịch UBND tỉnh về quyết định của mình. Trường hợp địa phương không có điều kiện về quỹ đất ở để bồi thường: UBND các huyện, thị xã, thành phố theo chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền, thực hiện bồi thường theo quy định của pháp luật.