(Thanhhoa.dcs.vn): Mường Lát là một huyện vùng cao biên giới, cách trung tâm tỉnh 250 km về phía Tây, có 105 km đường biên giới giáp với 02 huyện Sốp Bâu và Viêng Xay, của tỉnh Hủa Phăn, nước CHDCND Lào. Toàn huyện có 08 đơn vị hành chính, gồm 07 xã, 01 thị trấn; 88 thôn bản, khu phố; tổng diện tích tự nhiên 81.240,93 ha. Dân số toàn huyện hiện nay có 8.837 hộ/42.357 khẩu (chiếm 1,14% dân số toàn tỉnh); gồm 06 dân tộc anh em cùng sinh sống (Thái chiếm 46,6%, dân tộc Mông chiếm 44%, còn lại là các dân tộc: Kinh, Mường, Dao và Khơ Mú); Đảng bộ huyện có 26 Đảng bộ, chi bộ cơ sở (trong đó có 08 đảng bộ xã, thị trấn, 04 đảng bộ cơ quan và có 14 chi bộ cơ sở; có 160 chi bộ dưới cơ sở) với tổng số 2.774 đảng viên; số đảng viên là người dân tộc thiểu số là 2.244 đảng viên, số đảng viên là người theo tôn giáo 230 đảng viên, đảng viên là người dân tộc Mông 713 đảng viên. Đồng bào dân tộc Mông huyện Mường Lát sinh sống tập trung ở 39 bản, thuộc địa bàn 6 xã; dân số 3.533 hộ/19.170 khẩu (chiếm 44% dân số toàn huyện), trong đó có 38 bản thuộc diện đặc biệt khó khăn.
Đến nay, tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) nói chung, vùng đồng bào dân tộc Mông trên địa bàn huyện Mường Lát nói riêng tiếp tục có nhiều chuyển biến tích cực; đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào ổn định và từng bước được cải thiện; kết cấu hạ tầng được tăng cường; lĩnh vực giáo dục, y tế có nhiều tiến bộ; giá trị văn hóa dân tộc tiếp tục được quan tâm bảo tồn và phát huy; hệ thống chính trị được xây dựng, củng cố và ngày càng phát triển; trật tự an toàn xã hội, quốc phòng, an ninh được giữ vững. Năm 2023, thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn huyện ước đạt 25,5 triệu đồng/người/năm; toàn huyện còn 3.266 hộ nghèo, chiếm tỷ lệ 36,96% (trong đó, có 2.395 hộ nghèo là dân tộc Mông, chiếm tỷ lệ 37,28%; hộ cận nghèo 522 hộ, chiếm tỷ lệ 5,90%). Trình độ dân trí được nâng lên, đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào ngày càng được cải thiện. Điện lưới quốc gia đã phủ đến 84/88 thôn bản, khu phố.
Trong thời gian qua, các cấp ủy, tổ chức đảng trên địa bàn huyện Mường Lát đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo chính quyền phối hợp với hệ thống Dân vận triển khai nhiều hoạt động thiết thực nhằm phát huy vai trò của người có uy tín, già làng, trưởng bản, trưởng dòng họ tiêu biểu trong vùng đồng bào dân tộc Mông. Năm 2023, toàn huyện Mường Lát có 88 người có uy tín; trong đó, có 38 người dân tộc Mông; đây chính là lực lượng nòng cốt, cầu nối quan trọng giữa Đảng, chính quyền với Nhân dân; có ảnh hưởng trong công tác vận động đồng bào tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, hệ thống chính trị ở địa phương; tạo sự đồng thuận trong Nhân dân, góp phần, xây dựng thôn bản đoàn kết, bình yên, phát triển.
Với tinh thẩn trách nhiệm cao, người có uy tín, tiêu biểu đã phát hiện và thông báo với lực lượng công an đấu tranh, ngăn chặn nhiều trường hợp vi phạm pháp luật, kịp thời ngăn chặn các hoạt động tuyên truyền, học đạo trái pháp luật trên địa bàn; tích cực vận động Nhân dân các dân tộc tham gia hưởng ứng phong trào "Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc", các phong trào, mô hình "Tự quản đường biên, mốc giới và an ninh trật tự khu vực biên giới"; chấp hành nghiêm túc Quy chế ra vào biên giới; tích cực tham gia bảo vệ và phát triển rừng, bảo vệ đường biên, cột mốc, không tàng trữ, buôn bán sử dụng chất ma túy, giữ vững an ninh trật tự, phòng, chống các tệ nạn xã hội...
Đội ngũ những người có uy tín, tiêu biểu trên địa bàn huyện Mường Lát luôn tích cực vận động đồng bào thực hiện các phong trào thi đua lao động sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới; tham gia xây dựng hương ước, quy ước của địa phương; vận động Nhân dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất gắn với cải tạo vườn đồi, vườn rừng, trồng cây ăn quả, cây công nghiệp có năng suất, giá trị kinh tế cao, tạo ra các mô hình phát triển kinh tế tổng hợp VAC; đi đầu trong việc tìm những phương pháp, cách làm, khai thác và phát huy tiềm năng lợi thế về đất đai, khí hậu, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, sản xuất hàng hóa, mang lại hiệu quả kinh tế. Trong phong trào xây dựng nông thôn mới, người có uy tín đã vận động đồng bào hiến đất, đóng góp ngày công cùng với hỗ trợ của Nhà nước, để làm đường bê tông giao thông; kiên cố hóa kênh mương; cải tạo, xây dựng nhiều nhà văn hóa, phòng học, trạm y tế xã; lắp đặt điện chiếu sáng, góp phần đảm bảo an ninh trật tự. Tính đến hết năm 2023, trên địa bàn huyện Mường Lát đã có 30 bản đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có 01 bản dân tộc Mông (bản Pù Toong, xã Pù Nhi).
Người có uy tín, tiêu biểu luôn đi đầu và giữ vai trò nòng cốt trong việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, vận động Nhân dân thực hiện nếp sống mới trong việc cưới, việc tang và lễ hội, xóa bỏ những hủ tục lạc hậu. Trao truyền cho các thế hệ con cháu và cộng đồng các nghề truyền thống; vận động bà con duy trì và phát triển các lễ hội, điệu hát, múa, nhạc cụ mang bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc Mông; các hoạt động văn hoá, thể thao, các trò chơi dân gian được khôi phục và tổ chức trong các lễ hội, như: múa khèn, thổi khèn, múa gậy sênh tiền, ném còn, đánh cù, bắn nỏ...
Người có uy tín đóng vai trò quan trọng trong việc tham gia xây dựng Đảng, chính quyền, hệ thống chính trị từ cơ sở. Với trách nhiệm của mình, thông qua các cuộc tiếp xúc cử tri của ĐBQH, HĐND các cấp, người có uy tín đã có ý kiến đóng góp thiết thực vào chương trình phát triển kinh tế - xã hội và công tác xây dựng Đảng, chính quyền, MTTQ các cấp. Nhiều người là già làng, trưởng bản, trưởng ban Công tác Mặt trận và các đoàn thể, tổ hòa giải, tổ an ninh xã hội là hội viên mẫu mực của các tổ chức xã hội; vận động dòng họ và đồng bào tham gia các tổ chức đoàn thể, động viên con, cháu phấn đấu đứng trong hàng ngũ của Đảng; phát huy dân chủ, thực hiện quy chế tự quản; tham gia công tác ở cơ sở, nhất là công tác hòa giải và đóng góp thiết thực vào các hoạt động, phong trào ở địa phương; cùng với Ban Thanh tra nhân dân, Ban công tác Mặt trận thực hiện giám sát ở cộng đồng, làm cầu nôi quan trọng giữa Đảng, chính quyền và Nhân dân, phản ánh kịp thời tâm tư, nguyện vọng, những vấn đề bức xúc của Nhân dân đến các cấp có thẩm quyền xem xét giải quyết... góp phần xây dựng hệ thống chính trị cơ sở ngày vững mạnh. Với vị thế, vai trò của mình, đội ngũ già làng, trưởng bản, người có uy tín đã trở thành tấm gương sáng, mẫu mực đi đầu trong việc thực hiện các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động được cấp ủy đảng, chính quyền và Nhân dân đánh giá cao; góp phần phát triển kinh tế - xã hội. Từ đó, góp phần củng cố niềm tin của đồng bào đối với sự lãnh đạo của Đảng, điều hành quản lý của Nhà nước.
Phát huy những thành tích, kết quả đã đạt được, trong thời gian tới, đội ngũ những người có uy tín trên địa bàn huyện Mường Lát tiếp tục nêu cao vai trò nòng cốt, tuyệt đối tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước; đề cao cảnh giác cách mạng, kiên quyết đấu tranh làm thất bại âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch; tích cực vận động đồng bào chấp hành nghiêm chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; tham gia các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động; tích cực tham gia bảo vệ và phát triển rừng, phòng cháy chữa cháy rừng; xóa bỏ các hủ tục lạc hậu; không tham gia các hoạt động tôn giáo trái pháp luật; bảo vệ vững chắc đường biên, cột mốc; xây dựng biên giới hòa bình, hữu nghị; phát huy nhân cách của người dân tộc thiểu số thật thà, tốt bụng, chịu thương, chịu khó, trọng tình, trọng nghĩa.