(Thanhhoa.dcs.vn): Những năm qua, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đã quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo ban hành nhiều nghị quyết, cơ chế, chính sách, các đề án, dự án phát triển kinh tế - xã hội ở khu vực miền núi nói chung và phát triển sản xuất nông nghiệp miền núi nói riêng. Tại các địa phương đã lồng ghép nhiều chương trình, dự án, đề tài khoa học để xây dựng, phát triển các mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm có lợi thế. Kết quả, giai đoạn 2016 - 2020, tại 11 huyện miền núi đã xây dựng được 206 mô hình, gồm 86 mô hình cây trồng, 82 mô hình vật nuôi, 16 mô hình phát triển dược liệu và 22 mô hình sản phẩm lợi thế, với tổng kinh phí nhà nước hỗ trợ đầu tư 129.266 triệu đồng, cụ thể:

Huyện Mường Lát xây dựng được 43 mô hình (gồm: 13 mô hình cây trồng, 17 mô hình vật nuôi, 01 mô hình phát triển dược liệu và 12 mô hình sản phẩm lợi thế); nổi bật là trồng đào lai quy mô 17,3 ha; trồng cây Mận Hậu quy mô 1,6 ha. Huyện Quan Hoá có 03 mô hình (01 mô hình cây trồng, 02 mô hình vật nuôi), trong đó mô hình trồng thâm canh khoai mán ruột vàng quy mô 11,7 ha cho lợi nhuận 07 triệu/ha/năm. Huyện Quan Sơn có 04 mô hình chăn nuôi lợn lai lòi, lợn cỏ dưới tán rừng và 02 mô hình phát triển dược liệu, trồng các loại cây như: sa nhân, hà thủ ô, mã tiền, thổ phục linh. Huyện Lang Chánh có 35 mô hình (17 mô hình cây trồng, 15 mô hình vật nuôi, 03 mô hình phát triển dược liệu); nổi bật là trồng rừng thâm canh cây vầu đắng quy mô 46 ha, lợi nhuận 670 triệu/năm; trồng hoa thiên lý quy mô 01 ha, lợi nhuận bình quân 120 triệu/năm; trồng nghệ lợi nhuận bình quân 170 triệu/năm. Huyện Bá Thước có 24 mô hình (10 mô hình cây trồng, 14 mô hình vật nuôi), nổi bật là các mô hình nuôi vịt Cổ Lũng và trồng cây quýt hôi, quýt bản địa. Huyện Thạch Thành có 14 mô hình (10 mô hình vật nuôi, 04 mô hình sản phẩm lợi thế), nổi bật là xây dựng thương hiệu lúa nếp hạt cau với quy mô 16 ha, doanh thu 1.200 triệu đồng/năm. Huyện Cẩm Thuỷ có 41 mô hình (25 mô hình cây trồng, 10 mô hình vật nuôi, 02 mô hình phát triển dược liệu và 04 mô hình sản phẩm lợi thế); trong đó mô hình trồng sen nhật quy mô 3,5 ha, lợi nhuận bình quân 120 triệu đồng/vụ; nuôi chim bồ câu quy mô 2.000 đôi, lợi nhuận 200 triệu/năm. Huyện Thường Xuân có 25 mô hình (14 mô hình cây trồng, 09 mô hình vật nuôi, 01 mô hình phát triển dược liệu và 01 mô hình sản phẩm lợi thế), nổi bật là trồng dưa kim Hoàng hậu trong nhà lưới quy mô 1,95ha cho năng suất 25 tấn/ha, lợi nhuận 700 triệu đồng; nuôi cá lồng tại lòng hồ thuỷ điện quy mô 180 lồng, cho sản lượng 03 tấn/lồng, lợi nhuận 200 triệu đồng. Huyện Như Xuân có 04 mô hình (01 mô hình cây trồng, 01 mô hình vật nuôi, 01 mô hình phát triển dược liệu và 01 mô hình sản phẩm lợi thế), nổi bật là mô hình trồng cây hương bài quy mô 2 ha, lợi nhận 120 triệu đồng/năm. Huyện Như Thanh có 10 mô hình (04 mô hình cây trồng, 01 mô hình vật nuôi, 05 mô hình phát triển dược liệu), tổng kinh phí 19.610 triệu đồng, nổi bật là trồng thanh long và đào cảnh quy mô 110 ha, lợi nhuận 550 triệu/năm cho một số hộ gia đình. Huyện Ngọc Lặc đang thực hiện mô hình trồng sản xuất thử một số giống cây keo nuôi cấy mô.

Tuy nhiên, việc xây dựng mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm lợi thế ở các địa phương khu vực miền núi thời gian qua còn nhiều hạn chế do phần lớn quy mô nhỏ, phân tán, sản phẩm phục vụ tự cung tự cấp tại địa phương, chưa có sự liên kết chuỗi giá trị và chưa có nhiều sản phẩm bán ra thị trường, chưa thực sự phát huy được sản phẩm lợi thế của các huyện miền núi; nhiều mô hình không duy trì, phát huy được khi kết thúc hỗ trợ của nhà nước do các chủ thể mô hình là các hộ  nghèo, thiếu nguồn vốn và kiến thức sản xuất. Ngoài ra, công tác  chuyển giao khoa học công nghệ, nhất là phục tráng, sản xuất giống cung cấp nguồn gen bản địa tại chỗ, áp dụng quy trình kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi…, chưa được quan tâm đầu tư đúng mức.

Để khai thác và phát huy hiệu quả tiềm năng, lợi thế của các huyện miền núi; đẩy mạnh phát triển kinh tế, thu hẹp khoảng cách về mức sống, thu nhập của người dân miền núi so với miền xuôi, gắn với Đề án Phát triển các sản phẩm nông nghiệp chủ lực tỉnh, Ban Dân tộc tỉnh đang xây dựng Đề án Phát triển các mô hình cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm có lợi thế khu vực miền núi tỉnh với mục tiêu trong giai đoạn 2021-2025 sẽ thực hiện xây dựng được 29 mô hình phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, làm mô hình điển hình để đồng bào các dân tộc thiểu số học tập, nhân rộng trên địa bàn, giải quyết sinh kế cho khoảng 5.000 hộ gia đình khu vực miền núi. Xây dựng mới 11 HTX trong các lĩnh vực cây trồng, vật nuôi, dược liệu, sản phẩm có lợi thế và có từ 15 sản phẩm trở lên được chứng nhận sản phẩm Ocop, giá trị kinh tế tạo ra từ các mô hình đạt khoảng 900 tỷ đồng.